http://www.viet-studies.net/kinhte/Dystopia_Orwell_Huxley_FT.pdf
FINANCIAL TIMES 18-1-2019
Orwell v Huxley: whose dystopia are we living in today?
|
Orwell
v Huxley: ngày nay chúng ta đang sống trong tiên đoán của ai?
|
John Lanchester on how Brave New World and Nineteen Eighty-Four capture the age of Facebook and Trump |
John Lanchester thắc mắc như thế nào mà Brave New World (Thế Giới Mới Can Đảm) và Nineteen Eighty-Four (Một Chín Tám Tư) lại chụp được thời đại của Facebook và Trump |
John Lanchester January 18, 2019
|
(Hà Nam Ninh cố dịch bày này. Nhưng dịch xong mới thấy đọc nguyên bản English thì mới hay. Thôi lỡ dịch rồi thì để vậy.)
|
The modern world looks to many like a dystopia — a version of “the darkest timeline”, to borrow a term from the American sitcom Community. Whose dystopia, though? Which writer best imagined this moment of turmoil and dysfunction? The greatest contributions to the tradition of dystopian fiction are two defining masterpieces from the 20th century, both of them bestsellers at the time and ever since: Aldous Huxley’s 1932 Brave New World and George Orwell’s 1949 Nineteen Eighty-Four.
|
Thế
giới hiện đại đang giống hệt như một sự tiên đoán trước (dystopia) – một phiên bản của
“thời đại đen tối nhất” “the darkest timeline”, mượn một thuật ngữ từ Cộng Đồng “sitcom” Mỹ. Tiên đoán của ai, dù gì? Nhà văn nào đã hình dung chính xác
nhất về thời điểm rối ren và rối loạn chức năng này? Những đóng góp lớn nhất
cho truyền thống của tiểu thuyết viễn tưởng cực đoan là hai kiệt tác được khẳng
định từ thế kỷ 20, cả hai đều là bán chạy nhất “bestsellers” vào thời điểm đó
và từ sau thời điểm đó: Brave New World
(Thế Giới Mới Can Đảm) của Aldous
Huxley xuất bản năm 1932 và Nineteen
Eighty-Four (Một Chín Tám Tư) của George Orwell xuất bản năm 1949.
|
The two dystopias have many details in common. Both writers saw a future shaped by weapons of mass destruction — biological and chemical weapons in Huxley’s case, nuclear war in Orwell’s. They agreed about the danger of permanent social stratification, with humanity divided into categories determined by biological engineering and psychological conditioning (Huxley) or traditional class combined with totalitarian loyalty systems (Orwell). Both men imagined future societies completely obsessed with sex, though in diametrically opposite ways: state-enforced repression and celibacy in the case of Orwell; deliberate, narcotising promiscuity in the case of Huxley.
|
Hai
bản tiên đoán này có rất nhiều chi tiết chung. Cả hai nhà văn đều nhìn thấy
tương lai được định hình bởi những vũ khí hủy diệt hang loạt – Huxley mô tả về
vũ khí sinh học và hóa học, chiến tranh hạt nhân là của Orwell. Họ đồng ý về mối
nguy của sự phân tầng xã hội bền vững, với loài người được chia nhóm căn cứ vào
kỹ thuật sinh học và điều hòa tâm lý (Huxley) hoặc tầng lớp truyền thống kết hợp
với hệ thống lòng trung thành toàn trị (Orwell). Cả hai cùng tưởng tượng xã hội
tương lai hoàn toàn bị ám ảnh bởi “sex”, dù rằng người này lại đối lập người
kia: đàn áp bởi thế lực nhà nước và độc thân trong tác phẩm của Orwell; cố
tình, lăng nhăng trong tác phẩm của Huxley.
|
Both men thought the future would be dominated by America. Both men thought that future governments would spend a lot of effort permanently trying to incite economic consumption — not that either man thought of anything as wildly fantastical as quantitative easing. Both began their books with a short sentence designed to signal a world which was familiar but also disconcertingly futuristic: “A squat grey building of only thirty-four stories,” begins Brave New World. We are supposed to gasp with amazement at the “only”. Nineteen Eighty-Four begins: “It was a bright cold day in April, and the clocks were striking thirteen.” Thirteen! The horror!
|
Cả
hai đều cho rằng thế giới tương lai bị chi phối bởi Mỹ. Cả hai cùng nghĩ rằng
các chính phủ tương lai đều sử dụng rất nhiều lỗ lực to lớn để xúi giục tiêu
dùng kinh tế - không ai trong hai người nghĩ ra chút gì điên rồ như sự nới lỏng
định lượng. Cả hai cùng bắt đầu cuốn sách của riêng mình với một câu ngắn được
thiết kế để ra tín hiệu về một thế giới quen thuộc nhưng cũng tương lai rối bời:
“Một tòa nhà xám xịt ngồi xổm với CHỈ ba mươi tư tầng,” mở đầu cuốn Brave New World. Chúng ta phải thở hồng
hộc với cái kinh ngạc tại cái từ “CHỈ” (only). Nineteen Eighty-Four bắt đầu: “Một ngày lạnh sáng sủa trong Tháng
Tư, và đồng hồ đang gõ số Mười Ba.” Mười Ba! Kinh dị!
|
Both men were writing warnings: “the message of the book”, said Huxley, was, “This is possible: for heaven’s sake be careful about it.” In his vision, humanity was facing a future world tranquilised by pleasure and drugs and the voluntary distractions of “civilised infantilisation”. For Orwell, humanity was facing a permanent state of war and totalitarian mind-control, summed up by the image of “a boot stamping on a human face, for ever”. For all the overlap, though, they are usually seen as contradictory, conflicting versions of the future.
|
Cả
hai cũng đã viết cảnh báo: “đây là thông điệp”, Huxley viết, “Cái này là khả
thi: lợi ích của Trời hãy cẩn thận về nó.” Trong tầm nhìn của ông, nhân loại
đang đối mặt với thế giới tương lai bị ru ngủ bởi sự thoải mái và ma túy và những
phiền nhiễu tự nguyện của “trẻ sơ sinh văn minh”. Ở chỗ Orwell, loài người sẽ đối
mặt với tình trạng chiến tranh và kiểm soát tâm trí toàn trị vĩnh viễn, tóm tắt
bằng hình ảnh “một chiếc giầy dính trên mặt người, mãi mãi”. Dù gì, cho tất cả
sự chồng chéo, chúng thường được nhìn nhận là sự mâu thuẫn, những phiên bản
xung khắc của tương lai.
|
The difference between the two dystopias is rooted in one of imaginative literature’s central distinctions. Many writers of speculative fiction — a term preferred over science fiction by Margaret Atwood, among others — like to stress that their work is a vision of the present, magnified and intensified. “The future is here,” William Gibson has said, “it’s just unevenly distributed.” Atwood made it a rule in writing The Handmaid’s Tale that she “would not put any events into the book that had not already happened . . . nor any technology not already available. No imaginary gizmos, no imaginary laws, no imaginary atrocities.” Orwell did create some technological innovations for his future world, but in essence his Nineteen Eighty-Four is a deep look into the heart of already existing totalitarian societies. Some of the details may be from the straitened world of the 1940s — the novel is pervaded by the smell of boiled cabbage — but the story goes far past that into the depths of the human heart and the totalitarian project to reshape it. |
Sự khác nhau giữa hai bản sấm là mỗi bản được cội rễ từ sự phân biệt trung tâm văn học viễn tưởng. Nhiều tác giả của dòng văn viễn tưởng đầu tư (speculative fiction) – một thuật ngữ được ưa thích hơn thuật ngữ khoa học viễn tưởng (science fiction) bởi Margaret Atwood, cũng như nhiều người khác – như để nhấn mạnh rằng công việc của họ là một tầm nhìn của hiện tại, được phóng đại và thổi phồng. "Tương lai là đây," William Gibson đã nói, "nó chỉ phân phối không đều." Atwood đã tạo ra một nguyên tắc trong cuốn The Handmaid's Tale (Truyện Cổ Tích Thủ Công) rằng bà "sẽ không đưa vào trong sách bất cứ sự kiện nào đã xảy ra cũng như bất cứ công nghệ nào đã xuất hiện. Không linh vật siêu hình, không có luật siêu tưởng, không có sự tàn bạo tưởng tượng." Orwell đã tạo ra một số đổi mới công nghệ cho thế giới tương lai của ông, nhưng về bản chất Nineteen Eighty-Four của ông là cái nhìn sâu vào trong trung tâm của những xã hội toàn trị đang tồn tại. Một số chi tiết có thể bắt nguồn từ thế giới rối bù của những năm 1940 - cuốn tiểu thuyết tràn ngập mùi bắp cải luộc - nhưng câu chuyện lại đi lùi xa vào sâu thẳm trái tim con người và tâm phát toàn trị để định hình lại nó. |
No one could have been better placed than Orwell to see into this present and project it into the future. His life-long involvement with leftwing ideas was both theoretical — nuances of perspectives from the Independent Labour party to the union movement through anarchism, Trotskyism and Stalinism — and directly lived. It was characteristic of him that when he went to the Spanish civil war to write about it, he found himself unable to stand back and report, but instead, once he saw the reality of what was happening, immediately joined the Trotskyist militia to fight the fascists. The utter ruthlessness with which the Soviet-backed faction suppressed the other groups on the republican side, their willingness to lie and murder their own allies, gave Orwell the impetus and insight to write his great novel about totalitarianism.
|
Có
thể không một ai đã được vào đặt chỗ tốt hơn Orwell để nhìn thấu vào hiện tại và
định hình nó ở tương lai. Cả cuộc đời của ông với sự tham gia vào các ý tưởng cánh tả (leftwing) là cả hai lý thuyết - sắc thái của các quan điểm từ đảng Lao Động
Độc Lập (Independent Labour party) đến phong trào công đoàn (union movement) thông
qua thuyết vô chính phủ (anarchism), thuyết Trotsky (Trotskyism) và thuyếtStalin (Stalinism) - và thực tế đời sống. Đó là tính cách của ông rằng khi ông đến
cuộc nội chiến España (Tây Ban Nha) để viết bài, ông tự nhận thấy bản thân không
thể chỉ đứng đằng sau rồi viết lách, thay vào đó, khi ông nhìn thấy thực tại đang
diễn ra trước mắt, đã lập tức tham gia vào dân quân Trotsky (Trotskyist militia)
để đánh quân phát-xít (fascists). Sự tàn nhẫn tột độ với những gì mà phe ủng hộ
Liên-Xô (Soviet-backed) đàn áp các nhóm cộng hòa, sự sẵn sàng nói láo và hành
quyết chính đồng đội cũ, đã trao cho Orwell xung lực và cái nhìn sâu sắc để viết
cuốn tiểu thuyết vĩ đại về chế độ toàn trị (totalitarianism).
|
"The meeting room named Only Good News — can you guess whether that belongs to Huxley’s World Controller, or Sheryl Sandberg?"
|
"Phòng họp được đặt tên Only Good News (Chỉ Những Tin Tốt Lành) - Liệu bạn có thể đoán rằng nó thuộc về Huxley's World Controller (Bộ Điều Khiển Thế Giới của Huxley), hay Sheryl Sandberg?"
|
It is because of that, in this difficult historic moment, that the Orwell vs Huxley contest might seem to have been concluded in Orwell’s favour. I was recently on a plane just after the start of the school holidays, and in the course of wandering up and down the aisle, noticed the startling fact that three different young people were reading Nineteen Eighty-Four, in three different languages (English, Italian, Portuguese). Not bad for a 70-year-old book. The Orwell estate has always been well run, attentive to the business of keeping his reputation in public view — that was one of the inspirations behind the creation of the annual Orwell prizes for political writing. You could even say that Sonia Orwell, who married him on his deathbed, was being attentive to his reputation in taking his pseudonym as a surname, given that his family knew him as Eric Blair. (This point was made to me by a relative of Orwell’s, someone who thrillingly-to-me knew him as Eric.)
|
Đó
là lý do, trong thời khắc lịch sử khó khăn này, cuộc thi giữa Orwell và Huxley
có vẻ như đã đến phần kết lợi thế cho Orwell. Gần đây có lần trên tàu bay ngay
sau khi kỳ nghỉ ở trường bắt đầu, và trong lúc lang thang đi lại trên lối đi, một
sự ngạc nhiên làm tôi chú ý đó là ba cậu thanh niên khác nhau đang đọc Nineteen
Eighty-Four bằng ba ngôn ngữ khác nhau (English, Italiano, Português) (Anh, Ý,
Bồ Đào Nha). Không tồi cho một cuốn sách 70 tuổi. Quỹ di sản Orwell vẫn đã được
vận hành tốt, chú ý đến việc gìn giữ uy tín của ông trong mắt công chúng - đó đã
là một trong những nguồn cảm hứng đằng sau việc tạo ra giải thưởng mang tên Orwell hàng năm cho
bài viết chính trị (Orwell prizes). Thậm chí bạn có thể nói rằng
Sonia Orwell, người đã cưới ông khi ông hấp hối trên giường, đã đang chú ý đến thanh
danh của ông trong việc lấy bút danh của ông làm họ của bà, ngay cả khi gia đình
ông cho biết ông là Eric Arthur Blair. (Tôi được cho biết về điểm này bởi một
người họ hàng của Orwell, một người đã làm tôi kinh ngạc khi tôi biết ông ấy là
Eric.)
|
==============
Nothing, however, but nothing, could rival the sales boost provided by Donald Trump. This president embodies the insight that given a willingness to lie without compunction, norms of veracity can be abolished with extraordinary speed. It is one of the central demands of the Party, in Orwell’s book, that you “reject the evidence of your eyes and ears”. Trump put that maxim into effect on his very first day in office, with his insistence that people ignore the evidence of their senses about his Inauguration day crowds. The world is not divided up into three dominant totalitarian superstates, as in the novel, but in a time of ascendant strongmen, dictators, anti-Semites and state-sponsored liars, many of Orwell’s other prophesies have come true. Consider North Korea, an inherited communist dictatorship many of whose features — a society based on hierarchies of loyalty to the leadership — might have been directly transcribed from Nineteen Eighty-Four.
|
Không
cái gì, tuy nhiên, nhưng đúng là không có cái gì, có thể làm tăng doanh số bán
hàng như cách của Donald Trump. Vị tổng thống này là đại diện tiêu biểu rằng luôn
sẵn sàng nói dối mà không hề hối hận, định mức của tính chân thực có thể bị bãi
bỏ với tốc độ chóng mặt. Cái đó là một trong những yêu cầu trung tâm của Đảng,
trong sách của Orwell, rằng bạn "từ chối những bằng chứng bạn nhìn thấy và
nghe được". Trump đưa thẳng phương châm đó vào thực hiện ngay trong thời
khắc đầu tiên nhận nhiệm vụ, với sự nhấn mạnh của ông ấy rằng mọi người thờ ơ với
bằng chứng từ những giác quan của họ về Lễ nhậm chức của ông ấy. Thế giới không
chia thành ba siêu quốc gia toàn trị trọng yếu, như trong cuốn tiểu thuyết, nhưng
trong thời lên ngôi của những kẻ kiêu ngạo, kẻ độc tài, kẻ chống Do thái
(anti-Semites) và kẻ nói dối được nhà nước bảo trợ, nhiều lời tiên tri khác của
Orwell đã thành hiện thực. Hãy xem North Korea (Bắc Triều Tiên), một thể chế thừa
hưởng rất nhiều đặc điểm độc tài cộng sản - một xã hội dựa trên hệ thống thứ bậc
của lòng trung thành đối với lãnh đạo - phải chăng mô hình đó là bước ra trực
tiếp từ Nineteen Eighty-Four.
|
Wait a minute, though. Orwell was right about many things, but Huxley was right too. Huxley’s background was similar to Orwell’s — not only did they both go to Eton, Huxley went back there as a young man (and even taught Orwell French). Despite that, Huxley’s milieu was very different, scientific and philosophical rather than politically engaged. The Huxleys were scientific and liberal aristocracy: Aldous’s great-uncle was the poet laureate Matthew Arnold; his grandfather Thomas was “Darwin’s bulldog”, the first high-profile public defender of Darwin’s ideas; his brother Julian was a prominent biologist and public figure, the first directorgeneral of Unesco, co-founder of the World Wildlife Fund. Julian was also a leading eugenicist, dedicated to the idea that science could be used to weed out inferior genetic stock for the public good.
|
Hãy chờ một phút, dù gì. Orwell đã đúng về nhiều thứ, nhưng Huxley cũng
đúng chứ. Huxley có xuất thân giống như Orwell - không chỉ là việc cả hai cùng
học trường Eton, Huxley còn trở lại đó khi trai trẻ (và thậm chí đã dạy Français
(tiếng Pháp) cho Orwell). Mặc dù vậy, lãnh vực của Huxley rất khác, thiên về
khoa học và triết học hơn là tham gia chính trị. Dòng họ Huxley là quí tộc tự
do và khoa học: Anh của ông ngoại Aldous là thi sĩ đoạt giải Matthew Arnold; ông
nội Thomas là "Darwin's Bulldog" (người ra sức ủng hộ thuyết tiếnhóa), là người đầu tiên đẳng cấp cao bảo vệ ý tưởng của Darwin; anh trai Julianlà nhà sinh vật học lỗi lạc và nổi tiếng trong công chúng, tổng giám đốc đầu
tiên của UNESCO, đồng sáng lập Quỹ Động Vật Hoang Dã Thế Giới. Julian cũng là người
hàng đầu nghiên cứu ưu sinh học (eugenicist), chuyên tâm cho ý tưởng rằng khoa
học có thể được sử dụng để loại bỏ những nguồn di truyền kém chất lượng vì lợi
ích công.
|
The emotional texture of Brave New World is very different from that of Nineteen Eighty-Four; there is a playfulness, a lightness, not at all like the grim, repressed, grey-toned landscape of Orwell’s novel. The question of eugenics offers us a clue to the reason for this. Huxley was interested in eugenics, which held a fascination for many intellectuals of the left as well as of the right. He came to see it as a sinister field — correctly, since the thought that the poor have genetic traits which could and should be bred out of them is indeed one of the darkest and most dangerous ideas of the 20th century. But he had first felt the lure of the idea that modernity can improve us, that science can cure some of the pain and difficulty of being human. The fact that Huxley had been tempted by these thoughts helped him depict his ideas with a lighter, more exploratory touch than Orwell.
|
Tiết tấu cảm xúc trong Brave New World rất khác với trong Nineteen Eighty-Four; có sự vui vẻ, sáng sủa nhẹ nhàng, phong cảnh không nghiệt ngã, nghẹt thở và ảm đạm như tiểu thuyết của Orwell chút nào. Câu hỏi về ưu sinh học đưa cho chúng ta một manh mối dẫn đến lý do cho việc này. Huxley bị hấp dẫn bởi ưu sinh học, đấy là cái nắm giữ một mê hoặc đối với nhiều trí thức của cả bên trái cũng như bên phải. Ông đến để xem nó như một lãnh vực độc ác - chính xác, bởi vì cách nghĩ rằng người nghèo có những đặc tính di truyền có thể loại bỏ được và nên loại bỏ ra khỏi họ - thực sự là một trong những ý tưởng tăm tối nhất và nguy hiểm nhất của thế kỷ 20. Nhưng lúc bắt đầu ông cảm thấy sự quyến rũ của ý tưởng rằng sự hiện đại có thể cải thiện chúng ta, rằng khoa học có thể chữa lành một vài sự đau khổ và khó khăn khi phải làm người. Yếu tố rằng Huxley đã bị cám dỗ bởi những suy tư này đã giúp ông mô tả ý tưởng của ông bằng cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn, mang tính khám phá nhiều hơn so với Orwell.
|
Huxley’s dystopia was the other sort of speculative fiction from Orwell’s: not a deep burrowing into the present, but a projection of existing trends into the future. He genuinely was trying to think about what the future would be, if things carried on in the direction they were headed. He was well placed to see trend lines in many of the sciences and made good guesses about where they were going. As a result, we can make a strong claim that it is he, and not Orwell, who did a better job of predicting modern life in the developed world. The revolutionary change in attitudes to sex, for instance, is not something many people foresaw in 1932, but Huxley did: the separation of sex and reproduction is complete in Brave New World, as it is near-complete in modern life. He guessed correctly about the development of new technologies in contraception, and guessed correctly about their consequences too.
|
Xã
hội giả tưởng (dystopia) của Huxley là một loại viễn tưởng đầu tư (speculative
fiction) khác so với Orwell: không đào sâu vào tận trong cùng của hiện tại,
nhưng là sự phát xạ những xu hướng của hiện tại để chiếu vào tương lai. Ông ấy
thực sự đang cố gắng nghĩ trăn trở tương lai sẽ ra sao, nếu mọi thứ đang diễn
ra theo hướng mà nó đang đi. Ông ấy được đặt vào vị trí tốt để nhìn thấy các đường
hướng trong nhiều ngành khoa học và đưa ra những dự đoán về nơi mà chúng sẽ đi
tới. Kết quả là, chúng ta có thể đưa ra tuyên bố mạnh mẽ rằng đó là ông ấy, và
không phải Orwell, người đã làm tốt hơn trong việc dự đoán cuộc sống hiện đại
trong thế giới phát triển. Lấy ví dụ, sự thay đổi mang tính cách mạng trong
thái độ đối với "sex" không phải là cái gì mà nhiều người đoán được
vào thời 1932, nhưng Huxley thì có: sự tách biệt giữa "sex" và việc
sanh đẻ đã hoàn thiện trong Brave New
World, cũng như nó gần như xong trong cuộc sống hiện đại. Ông đã dự đúng về
sự phát triển của các công nghệ mới trong việc tránh thai, và cũng dự đúng về hậu
quả của chúng.
|
In Brave New World promiscuity is not just normal, it is actively encouraged; total frankness in all aspects of sexuality, ditto. Sex is a distraction and a source of entertainment, almost a drug. Huxley would have looked at our world of dating apps and sexualised mass entertainment — and perhaps especially shows such as Love Island and Naked Attraction — and awarded his predictions a solid A+. (Naked Attraction is a Channel Four dating show on which people choose a partner based on whether or not they like the look of their genitals. The audience sees the genitals too. When you describe this show to people, they often think they’ve misunderstood, and that you can’t mean that people stand with their faces concealed and their genitals exposed and are chosen by a prospective partner on that basis — but that’s exactly what happens. I recommend this programme to anyone who doesn’t agree that norms around sexuality have changed.) Orwell saw a future in which the state discouraged sex. In this respect he was completely wrong and Huxley was completely right.
|
Trong
Brave New World việc sống thử hay tình một đêm không chỉ là bình thường, nó được
tích cực khuyến khích; hoàn toàn thẳng thắn trong mọi khía cạnh của tình dục,
giống hệt cuộc sống hiện đại ngày nay. "Sex" là một thứ tiêu khiển và
là nguồn giải trí, gần như là một thứ ma túy. Huxley như thể đã nhìn vào thế giới
của chúng ta những ứng dụng hẹn hò và các chương trình giải trí tình dục công
chúng - và có thể đã chơi các "shows" như là Love Island (Đảo Tình) và Naked
Attraction (Sức Hút Trần Trụi) - thưởng cho cái dự của ông điểm A+ chắc chắn.
(Naked Attraction là một "show" hẹn hò trên Channel Four (kênh 4),
trên đó người ta lựa chọn bạn tình dựa vào việc có thích hay không thích vẻ
ngoài của bộ phận sanh dục. Người xem chương trình cũng nhìn thấy bộ phận đó.
Khi bạn mô tả "show" này cho người khác, họ thường nghĩ là họ hiểu lầm,
và rằng bạn không phải muốn kể rằng người ta đứng ở đó, mặt được che kín và bộ
phận đồ chơi phơi ra và đối tác tiềm năng lựa chọn nhau căn cứ trên cơ sở đó -
nhưng đó chính xác là như vậy. Tôi sẵn sàng giới thiệu chương trình này cho bất cứ
ai không đồng ý rằng các chuẩn mực quanh chuyện tình dục đã thay đổi.) Orwell
đã nhìn thấy một tương lai trong đó nhà nước cấm đoán "sex". Riêng về
mặt này ông đã hoàn toàn sai và Huxley hoàn toàn đúng.
|
Huxley was also more broadly right about pleasure. Orwell wrote about a world which was sensually constrained, pinched, grey — that was one of the main respects in which he was channelling the spirit of the 1940s. Huxley looked ahead, and saw a future in which life was very pleasant — lullingly, deadeningly, numbly pleasant. Undemanding pleasures and unchallenging entertainments are central to the functioning of society. Sources of distraction play a vital role. The “feelies”, the main source of mass entertainment, are all about escape from the self. “When the individual feels, society reels,” is the motto, and every effort is made to stop people from feeling strong emotion. The preferred method for this is soma, a side-effect free drug which guarantees dissociated happiness. Here, again, Huxley could look at the modern use of antidepressants, anti-anxiety and sedative medications, and conclude that he had nailed it.
|
Huxley cũng đúng nhiều hơn về sự giải trí. Orwell viết về một thế giới
mà nó bị khống chế cảm xúc, đè nén, xám xịt - đó là một trong những phương diện
chính mà ông ấy đang xoi đường tinh thần của những năm 1940. Huxley nhìn về
phía trước, và thấy một tương lai trong đó cuộc sống rất dễ chịu - dễ chịu một
cách ru ngủ, thoát xác, tê liệt. Những thú vui không bao giờ chán và những trò
giải trí không giới hạn là trung tâm chức năng của xã hội. Nguồn tiêu khiển
đóng một vai trò quan trọng. Phim "feelies" (xem chú thích cuối bài), nguồn chính của giải
trí đại chúng, là tất cả về vấn đề thoát khỏi bản thân. "Khi một cá nhân cảm
giác, thì xã hội lảo đảo," đó là tiêu chí, và mọi cố gắng được tạo ra để
ngăn chặn người ta khỏi cảm giác xúc động mạnh. Phương pháp được ưa chuộng cho
việc này là soma, một loại ma túy không có tác dụng phụ mà nó đảm bảo chia rẽ hạnh
phúc. Ở đây, lại nữa, ông ấy hẳn đã nhìn vào thế giới hiện đại sử dụng thuốc chống
trầm cảm, thuốc chống lo lắng, thuốc an thần, và ta kết luận rằng ông ấy đã
đóng đinh cái đó.
|
| One particular area of Huxley’s prescience concerned the importance of data. He saw the information revolution coming — in the form of gigantic card-indexes, true, but he got the gist. It is amusing to see how many features of Facebook, in particular, are anticipated by Brave New World. Facebook’s mission statement “to give people the power to build community and bring the world closer together” sounds a lot like the new world’s motto “Community, Identity, Stability”. The world in which “we haven’t any use for old things” dovetails with Mark Zuckerberg’s view that “young people are just smarter”. The meeting room whose name is Only Good News — can you guess whether that belongs to Huxley’s World Controller, or Sheryl Sandberg? The complete ban on the sight of breast feeding is common to the novel and to the website. The public nature of relationship status, the idea that everything should be shared, and the idea that “everyone belongs to everyone else” are also common themes of the novel and the company — and above all, the idea, perfectly put by Zuckerberg and perfectly exemplifying Huxley’s main theme, that “privacy is an outdated norm”. |
Một
cái đặc biệt trong tiên đoán của Huxley liên quan đến sự quan trọng của
"data". Ông ấy đã nhìn thấy sự xuất hiện của cách mạng thông tin -
trong dạng thức của các thẻ chỉ mục khổng lồ, thật, nhưng ông ấy đã có điểm cốt
yếu. Thật kinh ngạc khi xem có bao nhiêu đặc điểm của Facebook, tính riêng, đã được dự trước trong Brave New World. Tuyên bố sứ mệnh của Facebook "đưa cho mọi
người quyền năng để xây dựng cộng đồng và mang thế giới lại gần nhau hơn"
nghe giống hệt như phương châm của thế giới mới "Cộng Đồng, Tên Tuổi, Cân
Bằng". Thế giới mà trong đó "chúng ta không có cái gì dùng cho những
đồ cũ" khớp với quan điểm của Mark Zuckerberg rằng "người trẻ đơn giản
là nhạy bén hơn". Phòng họp được đặt tên Only Good News (Chỉ Những Tin Tốt Lành) - Liệu bạn có thể đoán rằng
nó thuộc về Huxley's World Controller (Bộ
Điều Khiển Thế Giới của Huxley), hay Sheryl Sandberg? Việc cấm tuyệt đối trên
cái nhìn cho con bú là thông thường đối với tiểu thuyết và "website".
Tính chất công khai của trạng thái mối quan hệ, ý tưởng rằng mọi thứ nên được
chia sẻ, và ý tưởng rằng "mọi người thuộc về nhau" cũng là chủ đề
thông thường của tiểu thuyết (Brave New World) và bạn đối ứng (Facebook) - và
trên tất cả, ý tưởng, đặt ra hoàn hảo bởi Zuckerberg và minh họa hoàn hảo chủ đề
chính của Huxley, rằng "quyền riêng rư là một định kiến lỗi thời".
|
"We can still change direction. There will be life after Trump and Putin. There may even be life after ‘Naked Attraction’ and Facebook"
|
"Chúng
ta còn có thể đổi hướng. Có thể có cuộc sống sau thời Trump và Putin. Thậm chí
có thể có cuộc sống sau thời 'Naked Attraction' và Facebook"
|
This theme, of an attack on privacy, is central to Orwell’s vision too. Thought crime is one of the most serious crimes in Nineteen Eighty-Four. It is at this point that we can start to see his and Huxley’s novels not as competing visions of the future but as complementary, overlapping warnings. Our world has sex on display everywhere, entertainment to take you out of your mind whenever you want, and drugs to make you stop feeling. It also has an increasing number of strongmen leaders who rewrite history and ignore the truth, and a growing emphasis on crimes-by-thought. We don’t have an official “Two Minutes Hate”, as Orwell’s state of Oceania does, but our social media equivalents come pretty close. The idea of permanent low-level war as a new norm looks a lot like our 18-year global war on terror — in fact the GWOT would fit in nicely in Orwell’s world of acronyms and Newspeak. The idea of a society permanently stratified into inherited or genetically determined social classes maps well on to a modern world where the most unequal societies are also the ones in which people are most likely to inherit their life chances. |
Chủ
đề này, một sự tấn công vào quyền riêng tư, cũng là trung tâm của tầm nhìn của Orwell.
Tội phạm tư tưởng là một trong những tội nghiêm trọng nhất trong Nineteen Eighty-Four. Đó là tại chính điểm
này rằng chúng ta có thể bắt đầu nhìn thấy tiểu thuyết của ông và của Huxley không
phải là những tầm nhìn hoàn chỉnh về tương lai nhưng là những cảnh báo chồng chéo
bổ khuyết lẫn nhau. Thế giới của chúng ta đã có "sex" trên màn hình ở
mọi nơi, các trò giải trí nhảm lôi bạn ra khỏi tâm trí bất cứ lúc nào bạn muốn,
và ma túy làm cho bạn dừng cảm xúc. Số lượng những tên lãnh đạo điên cuồng cũng
đang tăng lên họ viết lại lịch sử và coi thường sự chân thật, và sự lớn mạnh ngông
cuồng của tội phạm tư tưởng. Chúng ta không có chương trình chính thức "TwoMinutes Hate" như siêu quốc gia Oceania làm, nhưng truyền thông xã hội của
chúng ta thì cũng gần tương tự (chú thích của người dịch: trong tác phẩm của Orwell,
siêu quốc gia Oceania phải dành ra mỗi ngày hai phút để xem chương trình
"Two Munites Hate" là chương trình chuyên về kể tội kẻ thù của quốc
gia). Ý tưởng về cuộc chiến trường kỳ cấp độ thấp như là một qui tắc mới xem ra
nó giống rất nhiều cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu dòng dã 18 năm qua - thực
sự rằng GWOT (cuộc chiến toàn cầu chống khủng bố) rất phù hợp trong thế giới của
Orwell về từ viết tắt và từ ngữ báo chí. Ý tưởng về một xã hội phân tầng vĩnh
viễn chia ra thành những bản đồ các tầng lớp xã hội căn cứ theo di truyền và thừa
kế giống hệt như thế giới hiện đại nơi mà những xã hội bất công nhất trong đó
con người gần như chỉ thừa hưởng cơ hội cuộc đời của họ.
|
A globally dominant society ruled by a party and a strong leader, a society which uses every possible method of surveillance and data collection to monitor and control its citizens, a society which is also enjoying a record rise in prosperity and abundance, and using unprecedented new techniques in science and genetics — that society would look a lot like a blend of Orwell’s and Huxley’s visions. It would also look a lot like modern-day China. The developing Chinese “citizen score”, a blend of reputational and financial and socio-political metrics, used to determine access to everything from travel and education and healthcare, is such a perfect blend of dystopias that we can only credit it to a new writer, Huxwell. Some commentators on the subject have begun saying that the citizen score is being misunderstood, that it is only a Chinese attempt to develop something as all-encompassing and socially determinative as we in the fortunate west already have with credit rating agencies. They’re missing the point: that isn’t what’s good about the citizen score. It’s what’s bad about it.
|
Một
xã hội toàn trị toàn diện được cai trị bởi một đảng và một lãnh đạo cường bạo,
một xã hội mà nó sử dụng mọi phương tiện có thể để giám sát và thu thập "data"
để điều khiển và kiểm soát con người, một xã hội nó cũng đang tận hưởng một sự
ra tăng kỷ lục của thịnh vượng và phong phú, và sử dụng những kỹ thuật mới chưa
từng thấy trong khoa học và di truyền - xã hội đó trông rất giống với một thứ
trộn của hai tầm nhìn của Huxley và Orwell. Nó cũng giống hệt như China ngày
nay. Chương trình "citizen score" (điểm số công dân) của China, là một
thứ trộn các số liệu về danh tiếng, tài chính và chính trị xã hội, nó được sự dụng
để truy cập xác định mọi thứ từ việc đi du lịch và giáo dục và chăm sóc sức khỏe,
giống như là một sự trộn hoàn hảo của xã hội giả tưởng mà chúng ta chỉ có thể
cho rằng nó là của một nhà văn mới tên là Huxwell. Một số bình luận viên về vấn
đề này đã bắt đầu nói rằng chương trình "citizen score" chỉ là đang bị
hiểu lầm thôi, rằng nó chẳng qua chỉ là sự cố gắng của China để phát triển một
thứ gì đó "tất cả mọi người tất cả mọi thứ và xác định xã hội" như chúng
ta thôi, nhưng may mắn ở phương tây là có sự kiểm soát của các tổ chức xã hội. Họ
đã quên mất một điểm: Chương trình "citizen score" có cái gì là tốt.
Cái gì tệ hại về nó.
|
Huxley and Orwell both wrote their books to try and prevent their dystopias from coming true. Their success at prophecy is also their failure — because the righter they are, the more their projects didn’t do what they were supposed to. Neither man would have thought that a reason to give up hope. Their warnings are still valid. We can still change direction. There will be life after Trump and Putin. There may even be life after Naked Attraction and Facebook. Last word to Huxley, in the foreword to his dystopia, written 20 years later: “though I remain no less sadly certain than in the past that sanity is a rather rare phenomenon, I am convinced that it can be achieved and would like to see more of it”.
|
Huxley
và Orwell cũng viết sách để cố gắng và phòng ngừa những giả tưởng của họ trở thành
hiện thực. Thành công của họ trong sự tiên đoán cũng là thất bại của họ - bởi vì
họ càng đúng bao nhiêu, thì dự án của họ càng không làm những gì họ định làm.
Không ai trong hai ông có suy nghĩ rằng là một lý do để từ bỏ hy vọng. Cảnh báo
của họ vẫn còn nguyên giá trị. Chúng ta còn có thể đổi hướng. Có thể có cuộc sống
sau thời Trump và Putin. Thậm chí có thể có cuộc sống sau thời Naked Attraction và Facebook. Lời cuối cho Huxley, trong lời tựa đề cho tiểu thuyết giả
tưởng của công, được viết 20 năm sau đó: "dù gì tôi vẫn chắc chắn buồn không
kém hơn trong quá khứ rằng sự tỉnh táo là một hiện tượng hiếm, và tôi bị thuyết
phục rằng nó có thể đạt được và mong nhìn thấy nó thêm nữa".
|
Chú thích của dịch giả Hiếu Tân:
* Feelies: phim nhục cảm, gợi tình, khích động tiếp xúc cơ thể, với tâm thế tự do thoải mái. Người xem ngồi trong những ghế đặc biệt, có thể sờ mó, tương tác với phim.
Hồ Văn nam viết:
Việt Nam viết:
thanh loan viết: